Geheugenproblemen in de overgang: het verschil tussen brain fog en Alzheimer

Stel je voor: je staat in de keuken en je weet even niet meer waarom je daar eigenlijk heen liep. Of je hebt een naam op het puntje van je tong liggen en het komt maar niet. Je voelt je warrig, alsof er een mist over je gedachten ligt. Veel vrouwen in de overgang herkennen dit: brain fog. En vaak (of soms??) komt er meteen die angstige gedachte achteraan: is dit Alzheimer?

Die vergelijking is logisch, maar ook misleidend. Want biologisch gezien gaat het om totaal verschillende processen.

Brain fog of vergeetachtigheid in de overgang

In mijn overgangspraktijk merk ik vaak dat vrouwen, die een moeder of tante met Alzheimer hebben, sneller schrikken van hun eigen brain fog. Een naam niet meer weten, je sleutels kwijt zijn of even blanco zijn in een gesprek… Meteen komt dan de gedachte: dit is het begin van Alzheimer.

Die angst is begrijpelijk, maar meestal onterecht. In de overgang verandert er van alles in je hormonen. Oestrogeen ondersteunt normaal de communicatie tussen hersengebieden.  Progesteron helpt je stresssysteem te remmen en je slaap te verdiepen. Als deze hormonen schommelen of dalen, loopt de afstemming in je brein tijdelijk minder soepel.

Je kunt het vergelijken met een instabiel netwerk: een pagina die traag laadt of een verbinding die hapert. Alles zit er nog, maar het kost meer moeite om het goed te laten werken. Zó voelt brain fog.

Het goede nieuws? Dit is bij vrijwel alle vrouwen omkeerbaar. Zodra je hersenen zich hebben aangepast aan het nieuwe evenwicht, werkt het netwerk weer soepel en helder.

Alzheimer: vaker bij vrouwen dan bij mannen

Alzheimer daarentegen is een neurodegeneratief proces. Daarbij gaan hersencellen en verbindingen daadwerkelijk verloren. Dat is wezenlijk anders dan de tijdelijke mist van de overgang.

Onderzoekers zien wel steeds meer aanwijzingen dat Alzheimer niet alleen een kwestie van ouder worden is. Het lijkt erop dat het afweersysteem al vroeg ontregeld raakt en dat ook onze vetstofwisseling daarbij een rol speelt. Dat helpt ook te verklaren waarom vrouwen — die gevoeliger zijn voor ontregelingen in afweer en hormonen — vaker getroffen worden dan mannen.

Wat kun je doen tegen vergeetachtigheid in de overgang?

En nu het goede nieuws: je hebt zelf invloed. Zowel je afweersysteem als je vetstofwisseling reageren sterk op leefstijl. Denk aan een gezonde darmflora (veel vezels, gevarieerd eten, weinig bewerkte producten), regelmatig bewegen, voldoende slaap en stressvermindering.

Dit zijn allemaal factoren die je immuunsysteem kalmeren en je vetstofwisseling stabieler maken. Vrouw zijn en in de overgang betekent dus níet automatisch dat je Alzheimer krijgt. Met de kennis van nu kun je juist nú al dingen doen om je brein veerkrachtig te houden.

Hormoontherapie en het voorkomen van Alzheimer

Soms hoor ik vrouwen zeggen: “Als ik hormonen neem, voorkom ik misschien Alzheimer.” Begrijpelijk, want oestrogeen speelt een beschermende rol in het brein. Maar er is nog geen overtuigend bewijs dat hormoontherapie Alzheimer voorkomt.

Wat wél duidelijk is: hormonen kunnen tijdelijk verlichting geven van overgangsklachten en zo de kwaliteit van leven verbeteren. Het kan dus een waardevolle keuze zijn in je persoonlijke overgangsrecept. Maar Alzheimer voorkom je er niet mee. Leefstijl (zoals beweging, voeding en slaap) is minstens zo belangrijk.

Het voordeel van wandelen tijdens de overgang

Een van de krachtigste manieren om je brein te ondersteunen, is beweging. En dan vooral wandelen. Niet per se sporten, maar gewoon bewegen zoals je lijf van nature bedoeld is.

Waarom is wandelen tijdens de overgang zo krachtig?

• Het verhoogt de doorbloeding en voeding van je hersenen en stimuleert nieuwe verbindingen.

• Het verlaagt stress en helpt je bloedsuiker stabiliseren.

Maar er is meer…..

Wandelen; EMDR in de buitenlucht

Wandelen heeft nog een belangrijk voordeel. Er zit een verborgen mechanisme achter: onze ogen zitten aan de voorkant van ons hoofd. We zien dus vooral recht vooruit. Om de omgeving goed te scannen op veiligheid, bewegen onze ogen automatisch van links naar rechts zonder dat ons hoofd steeds hoeft mee te draaien. Tijdens wandelen gebeurt dit continu, ritmisch en vanzelf.

Dat principe wordt ook gebruikt in EMDR-therapie, waarbij oogbewegingen helpen spanning en emoties te verwerken. Daarom voelt een wandeling vaak zo opruimend: je brein is letterlijk bezig met verwerken en ontladen, terwijl je lichaam in beweging is.

Je lichaam op zoek naar evenwicht

De overgang vraagt om aanpassing, niet om paniek. Biologisch gezien is het geen tekort dat moet worden opgevuld, maar een fase waarin je lichaam zoekt naar een nieuw evenwicht. Dat kost tijd en soms gaat het met horten en stoten.

Gelukkig heb je veel meer in huis dan je misschien denkt om dit proces soepel te laten verlopen. Basis-ingrediënten zoals slaap, daglicht, rust, voeding, vezels, water en verbinding met anderen maken je systeem veerkrachtiger. En soms kan een steuntje in de rug in de vorm van hormonen, leefstijlaanpassingen, kennis of begeleiding helpen om de balans sneller terug te vinden.

Daarom heb ik de Overleef de Overgang Methode (ODO methode) ontwikkeld. Zie het als een kompas: geen standaardprotocol, maar een raamwerk dat jou helpt je eigen weg te vinden. Met korte video’s vol kennis, praktische tools zoals de Green Scale Scorelijst en invulschema’s die verbanden zichtbaar maken tussen je klachten en je leefstijl.

Het mooie is: je doet het op je eigen manier, waar en wanneer het jou uitkomt. En ondertussen loop ik naast je mee, om helderheid te geven, vragen te beantwoorden en richting te wijzen.

Kennisweetje

Wist je dat ongeveer 1 op de 3 vrouwen in de overgang angstklachten ervaart, variërend van onrust tot paniekaanvallen? Dit komt vaak juist door de hormonale veranderingen en de tijdelijke “mist” in het brein – en is dus meestal omkeerbaar.

 Je overgangsklachten goed in kaart brengen met de gratis Green Scale Score Lijst

Iedereen denkt bij de overgang direct aan opvliegers en nachtelijk zweten, maar er zijn nog zoveel meer klachten die écht vaak voorkomen bij vrouwen in de overgang.

Om overgangsklachten goed in kaart te brengen, wil ik je aanraden om de Green Scale Score lijst in te vullen. Mijn advies is om dit elke 6 maanden te doen zodat je bijhoudt of er wat veranderd is. Of de situatie verbetert, verslechtert of hetzelfde blijft.

De Green Scale-scorelijst een hulpmiddel om de ernst van overgangsklachten bij vrouwen te beoordelen. Het is een vragenlijst waarbij verschillende symptomen worden beoordeeld op intensiteit. De uiteindelijke score geeft een indicatie van hoe ernstig de overgangsklachten zijn, wat kan helpen bij het bepalen van passende behandelingen of interventies.

De Green Scale Score lijst is ook handig om mee te nemen als je een afspraak inplant met een zorgverlener of als je bij mij een consult wilt boeken.

Download hier gratis de Green Scale Scorelijst en breng je overgangsklachten in kaart.