Een paniekaanval tijdens de overgang
Een paniekaanval uit het niets. Stel je voor: je rijdt al jaren zonder moeite overal heen. Van de boodschappen tot een vakantie naar Zuid-Frankrijk, autorijden voelt als vrijheid. En dan ineens, midden op de snelweg, slaat je lijf op tilt. Je handen worden klam, je hart bonst alsof er een alarm afgaat, je hoofd zegt dat er iets helemaal mis is. Met tranen in je ogen zet je de auto aan de kant. Vanaf dat moment is autorijden niet meer vanzelfsprekend. De angst neemt het over.
Zo begon het voor Martine die ik onlangs sprak tijdens een 1-op-1. Autorijden, dat ooit gewoon een ritje was, veranderde in een zenuwslopende beproeving.
Dit is geen zeldzaam verhaal. In mijn praktijk, tijdens consulten en ook tijdens de Hormonen & Thee-avonden, hoor ik het keer op keer terug. Niet altijd over autorijden, soms over het naar kantoor gaan of een sociale afspraak of zomaar midden in de nacht. Angst die uit het niets lijkt te komen. Paniek die je niet van jezelf kent.
Waarom juist nú?
De verschuiving van Oestrogeen en Progesteron
Twee hormoongroepen die een hoofdrol spelen zijn de oestrogenen en progesteron. Je lichaam maakt drie typen oestrogeen – elk met een eigen rol – wat het plaatje nog wat ingewikkelder maakt. Tijdens je vruchtbare jaren worden oestrogeen en progesteron in een vast ritme in de eierstokken aangemaakt. Naarmate je ouder wordt en de overgang dichterbij komt, ontstaan er haperingen in deze productie.
Oestrogeen daalt niet vloeiend. Het schommelt flink: soms omhoog, soms omlaag, soms zelfs van dag tot dag. Die golfbeweging moet je brein steeds opvangen en dat kost veel aanpassingsvermogen en energie.
Progesteron gedraagt zich anders. Dit hormoon begint al vanaf je 35e geleidelijk te dalen, zonder de grillige pieken en dalen van oestrogeen. Daardoor ontstaat er vanaf dat moment een subtiel verschuivende balans: minder progesteron betekent dat oestrogeen relatief meer invloed krijgt. En juist die verschuiving maakt je systeem gevoeliger voor stress.
Een overprikkeld brein in de overgang
Daar komt bij dat oestrogeen en progesteron óók meespelen in je stofwisseling. Als die balans verandert, neemt de gevoeligheid van je cellen voor insuline af. Insuline is het hormoon dat normaal je bloedsuiker stabiel houdt, maar wanneer je cellen er minder goed op reageren, krijg je sneller pieken en dalen. En dat kan gevoelens van onrust of paniek versterken.
Kortom: het is een ingewikkeld samenspel. Schommelend oestrogeen, dalend progesteron, minder rem op stress, en ook nog een bloedsuiker die minder stabiel wordt. Geen wonder dat je brein soms overprikkeld raakt.
Stress en de overgang
Door dit hormonale samenspel raakt je brein wat uit balans. Het deel dat je normaal helpt om rustig te blijven en dingen in perspectief te zien (je frontale cortex) krijgt minder grip. Terwijl je alarmsysteem (de amygdala) juist sneller aanslaat. Ook stoffen die je normaal kalmeren, zoals serotonine en GABA, worden minder aangemaakt. Het resultaat? Je emotionele evenwicht raakt sneller verstoord, waardoor angst of paniek eerder de kop kan opsteken.
Normaal zorgen oestrogeen én progesteron voor een natuurlijke demping van je stresssysteem. Progesteron versterkt zelfs de werking van GABA, je kalmeringsstof. Maar zodra die hormonen dalen, valt die rem weg. Je bijnieren maken dan sneller cortisol aan (ons belangrijkste stresshormoon). Je lichaam schiet makkelijker in de stressstand en je hersenen hebben minder kracht om dat af te remmen.
Het goede nieuws
Dit is meestal tijdelijk. Naarmate je hormoonspiegels zich meer stabiliseren, passen je hersenen zich aan de nieuwe situatie aan. Je brein heeft namelijk het vermogen om zich opnieuw te organiseren en verbindingen te leggen. Dat heet neuroplasticiteit. Zo ontstaat er een nieuw evenwicht.
En daarmee nemen angst- en paniekklachten vaak vanzelf weer af. Alleen al weten dat dit niet voor altijd is, geeft vaak veel rust.
Je lichaam kan nog steeds hormonen maken
Biologisch gezien is de overgang eigenlijk een soort masterproef. Net als een zwangerschap is het een periode waarin je lichaam zich moet aanpassen aan een totaal nieuwe situatie. Zulke periodes leggen vaak bloot waar processen in je lijf niet helemaal optimaal verlopen en dat kan zich uiten in klachten.
Het fijne is dat we ons ook echt goed kunnen aanpassen aan de nieuwe situatie. Je lichaam heeft namelijk meerdere routes om ook na de menopauze nog hormonen te maken: je bijnieren produceren kleine hoeveelheden, in je vetweefsel kan testosteron worden omgezet in oestrogeen en zelfs je darmflora helpt mee door oestrogenen te recyclen. Het gaat daarbij niet om grote hoeveelheden, maar om leren omgaan met wat er wél is.
Hoe beter je lichaam zich weet aan te passen, hoe minder klachten je ervaart. Dat aanpassingsvermogen – wat ik vaak vitaliteit noem – kun je bovendien versterken en voeden.
Hoe versterk je je aanpassingsvermogen tijdens de overgang?
Niet door het wiel opnieuw uit te vinden, maar juist door je lijf de basis-ingrediënten te geven die het altijd al kent:
Daglicht – je biologische klok heeft zonlicht nodig om te weten hoe laat het is. Dat lichtsignaal zorgt ervoor dat je hormonen, spijsvertering en slaap-waakritme in de pas blijven lopen.
Rust en slaap – dit zijn de momenten waarop je hersenen herstellen en energie opbouwen. Hoe beter je slaapt, hoe makkelijker je brein omgaat met hormonale schommelingen.
Beweging – omdat je lijf pas goed functioneert als het in beweging komt. Beweging helpt je spieren én hersenen energie aan te maken. En die energie kun je in de overgang goed gebruiken: hoe vermoeider je lijf, hoe stressgevoeliger je wordt.
Voeding, vezels en water – geen spannende superfoods, maar gewoon de brandstof en bouwstoffen die je systeem nodig heeft om soepel te draaien. Vezels en water houden bovendien je darmen én je hormoonbalans blij.
Verbinding met anderen – misschien wel het belangrijkste ingrediënt. Ons brein is gebouwd als kuddedier. In contact met anderen kalmeert je stresssysteem sneller en voelen je hersenen zich veilig.
Wil je er zelf mee aan de slag?
Wil je er zelf mee aan de slag? Met de Overleef De Overgang Methode (ODO) krijg je een kompas in handen. Geen standaardprotocol, maar een richtingaanwijzer die je helpt koers te zetten in jouw overgang.
De ODO combineert betrouwbare kennis (8 korte video’s met de nieuwste inzichten) met praktische tools (zoals de Green Scale Scorelijst en invulschema’s). Daarmee zie je hoe slaap, stress, voeding, daglicht en je klachten met elkaar samenhangen.
En het mooie: jij bepaalt hoe je het gebruikt. Waar, wanneer en in welk tempo. Helemaal op jouw manier. Ik loop op de achtergrond met je mee, zodat je altijd houvast hebt.
In jouw persoonlijke kompas kan alles een plek krijgen wat jou helpt: meer rust, andere voeding, beweging, en soms ook hormoontherapie. Het zijn allemaal mogelijke richtingen op dezelfde kaart. Het gaat erom dat jij helder krijgt welke keuzes bij jóu passen, en dat je leert vertrouwen op de logica van je lijf.
Met de ODO neem je stap voor stap de regie terug. Je krijgt meteen toegang tot de video’s én de Green Scale Scorelijst, zodat je vandaag nog kunt beginnen.
Lees meer over de Overleef De Overgang Methode >
Wist je dat…
Bijna 1 op de 3 vrouwen in de overgang last krijgt van angstklachten of paniekaanvallen.
Progesteron al vanaf 35 jaar daalt en dat maakt je gevoeliger voor stress en minder diepe slaap.
Schommelingen in oestrogeen en progesteron invloed hebben op insulinegevoeligheid waardoor je bloedsuiker minder stabiel is, en dat óók gevoelens van onrust kan versterken.
Sec biologisch gezien is de overgang geen tekort dat moet worden opgevuld, maar een fase waarin je hele lijf zoekt naar een nieuw evenwicht. Dat kost tijd en het gaat niet altijd vanzelf of makkelijk. Gelukkig heb je veel meer in huis dan je misschien denkt of voelt om dat proces soepel te laten verlopen. En juist dán kan een steuntje in de rug – in welke vorm dan ook – het verschil maken.
Daarom is kennis zo belangrijk: herkennen en erkennen wat er in je lijf gebeurt geeft inzicht, rust en richting. Het helpt je te begrijpen waar je nu staat, waar je naartoe kunt bewegen en welke keuzes daarbij passen. En precies daar sta ik naast je om mee te kijken, te duiden en samen helderheid te vinden.
En Martine staat niet alleen. Er liggen nog veel meer van dit soort verhalen op de plank en ook mijn eigen zoektocht hoort daarbij. Want de overgang kent vele gezichten, en elk verhaal laat weer een ander stukje van de logica van ons lijf zien.