Is stress mentaal of lichamelijk?
Op mijn to-do lijstje staat dat ik vandaag een blog moet schrijven over stress. En dat geeft mij stress. Blogs schrijven vind ik al lastig en als ik ook nog een deadline heb, vind ik het nog lastiger.
En ik ervaar momenteel al veel stress. Misschien heb je gemerkt dat ik iets minder actief was op social media, maar dat kwam doordat allerlei privé zaken - waaronder de gezondheid van mijn ouders - mijn tijd en energie in beslag namen.
Begrijp me niet verkeerd, want ik ben met alle liefde mantelzorger voor mijn ouders. Maar het geeft wel stress. En dan zorgt zo’n deadline voor een blog voor allerlei negatieve gedachten en krijg ik geen woord op papier.
Stress door de stress. Stress door gedachten en emoties.
Is stress mentaal of lichamelijk?
De term stress wordt veel gebruikt. Meestal zien we het als iets mentaals. En omdat we het als iets mentaals zien, willen we het dus ook mentaal oplossen.
Eigenlijk zeg je met het woord stress niet zo heel veel. Het betekent zoveel als spanning. We bedoelen zoiets als een gevoel van “iets moeten doen” of “geconfronteerd worden met iets wat ons eigenlijk te veel is”. Mentaal dus.
Maar feitelijk is het gevoel een bijwerking van de lichamelijke stressreactie. We krijgen het er gratis bij. Het gevoel van stress, het gevoel van spanning of druk (of zelfs het gevoel dat je niet bestand bent tegen de spanning) wordt veroorzaakt door een lichamelijke reactie.
Wat gebeurt er in je lichaam als je stress voelt?
Stress is een reactie die wordt ‘opgestart’ in een situatie die mogelijk gevaarlijk is. Het is een prachtige reactie of eigenlijk een regelsysteem. De hele dag krijgen we prikkels en input. We horen, zien, voelen, ruiken, proeven en denken van alles. Zowel van buitenaf als vanuit ons lichaam. Hier doen we iets mee. En heel vaak gebeurt dit onwillekeurig, automatisch en onbewust. We hebben er geen invloed op. Bijvoorbeeld dat ons hart sneller gaat kloppen of dat je bloeddruk stijgt of dat we ‘s ochtend actief kunnen worden zodra we wakker zijn.
Ons zenuwstelsel
Deze reacties staan onder invloed van het zogenoemde autonome zenuwstelsel. Dit autonome zenuwstelsel regelt alles in ons lichaam. Het zorgt voor een goed evenwicht tussen actie en rust. Het is een geweldige samenwerking van hormonen, hersenen, suikerhuishouding, darmen en immuunsysteem.
Als onze hersenen informatie krijgen en vervolgens beoordelen dat we ‘in gevaar’ zijn, dan zal het zenuwstelstel ons automatisch voorbereiden op de meest gepaste actie. Om goed te kunnen reageren, wordt er extra energie vrij gemaakt om de extra inspanning te kunnen doen. Dat is het resultaat van allerlei processen in je lichaam. Na de reactie zal het lichaam weer naar de rust- en herstelfase gaan. De stressreactie wordt weer ‘uit’ gezet. Het is een systeem dat zo oud is als de mensheid. Een oeroud systeem. Een systeem dat prima past op werkelijke bedreigende, vaak acute situaties. Je schrikt, je hebt honger, je wordt aangevallen door een beer (in de oertijd) of je wilt een weg over steken en ziet ineens dat er een auto aankomt (in de moderne tijd).
Lees ook: Wat is het verschil tussen de mens uit 5.000 voor Christus en de mensen anno 2022? >
Stress in de 20ste eeuw
Maar tegenwoordig hebben we te maken met stress-factoren die niet werkelijk bedreigend zijn. Vaak situaties waar ik mijn verhaal mee begon. In de hedendaagse wereld zie je eigenlijk dat we continu in een stress-stand staan. Alsof we nooit ‘klaar’ zijn met de stressreactie. We zetten de stress niet meer uit. Lichamelijk houdt dit eigenlijk in dat we de hele dag aan het hardlopen zijn. Zonder dat we dit daadwerkelijk doen. Hierdoor raakt het stresssysteem uit balans. Door aanhoudende of chronische stress blijft er te weinig energie over voor andere systemen in het lichaam. Waardoor er letterlijk schade ontstaat. En die schade geeft de klachten. En als dit lang duurt dan krijgen we al die nare ‘bijwerkingen’. Je emotionele centrum, je brein en je hormoonsysteem zijn ontregeld waardoor je je bijvoorbeeld gejaagd voelt, niet kan slapen, paniekaanvallen krijgt, verdrietig bent of boos wordt om niets of waardoor je slecht kunt onthouden en concentreren. Allerlei signalen dat ons lichaam uit balans is. De mate van bijwerkingen of hoe je die ervaart zijn afhankelijk van je eigen persoonlijke situatie. Niemand is hier gelijk in. De ene persoon is strakker of gevoeliger afgesteld.
Wat kun je nu doen als je stress ervaart?
Nu je weet dat stress eigenlijk lichamelijk wordt veroorzaakt in plaats van mentaal, kan ik je tips geven om met stress om te gaan. Trouwens kortdurende stress is geen enkel probleem ook niet als je gedurende die periode wat last hebt van de stress. Normaal gesproken kan je dan weer terug naar rust en herstel. Als het langer duurt is het goed om het serieus te nemen. Terug naar balans kan je grotendeels bewerkstelligen door lichamelijk te herstellen. Hoe?
Rustig bewegen!
Zorg voor veel ochtendlicht voor het in balans brengen van ons bioritme. Ga dus ’s ochtends lekker wandelen buiten. Als je bioritme in balans is, zal je beter slapen en zal je hippocampus (een onderdeel van je hersenen die een belangrijke rol speelt bij het reduceren van stress) groter worden. Als de hippocampus groter wordt, zal de amygdala kleiner worden. De amygdala is een onderdeel van de hersenen dat een belangrijke rol speelt bij emoties. Bij stress zorgt het vaak voor negatieve gedachten.
Eet veel vezels (zie mijn blog over gezond eten en gezonde darmen).
Ga leuke dingen doen. Dat klinkt als een cliché, maar het is echt waar. Als we stress ervaren is de amygdala overbelast en zorgt het vaak voor negatieve gedachten. We kunnen de amygdala verkleinen door creatief bezig te zijn. Dat leuke dingen doen tijdens stress écht helpt is dus lichamelijk te verklaren.
En wat ga ik nu doen met mijn stress?
Nu moet ik mijn eigen advies natuurlijk opvolgen. Maar ik vind dat zo ontzettend moeilijk. Ik heb een aantal leuke online cursussen gepland staan, maar deze blog is tenminste al weer geschreven :-). Het heeft mij in ieder geval weer even geholpen om alles op een rijtje te zetten. Hopelijk heb jij er ook wat aan gehad.
Heb je vragen over stress?
In mijn online masterclass ga ik veel dieper in op deze - toch wel ingewikkelde - materie en leg ik het zo makkelijk mogelijk uit. Want als je weet hoe je lichaam in elkaar steekt, dan geeft dat al veel meer rust. Tijdens mijn online masterclass vertel ik je wat stress met je lichaam doet en wat je kunt doen om je lichaam weer naar rust en herstel te brengen. Je ontvangt de Masterclass per e-mail en deze kun je bekijken wanneer jij tijd en zin hebt.
Heb je mijn gratis webinar al gezien?
Stress komt ook in mijn gratis webinar aan bod. Heb jij deze nog niet gezien? Deze kun je hier gratis downloaden
Ik ben Marianne Bleumink, ik ben biomedicus en van jongs af aan gefascineerd door de werking van ons lichaam. Ik ben daarom Medische Biologie gaan studeren aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Deze studie is een combinatie van geneeskunde en biologie, waarin de kennis over zowel de gezonde als de zieke mens centraal staat. Daarna heb ik jarenlang gewerkt als docent bij de opleiding voor doktersassistenten. Hier doceerde ik de vakken Medische Kennis, Anatomie, Fysiologie en Pathologie. In 2017 ben ik voor mijzelf begonnen. Waarom? Steeds vaker kreeg ik van familie en vrienden vragen over ziekte, gezondheid, voeding, slaap en vitaliteit. Mijn antwoorden gaven hen inzicht in hun eigen lichaam, waardoor zij meer begrip en rust kregen. Toen ik merkte welk effect mijn uitleg had, wilde ik niets liever dan mijn kennis met nog meer mensen delen, zodat ook zij inzicht krijgen in het functioneren van hun eigen lichaam. Ik geef daarom online masterclasses over Vitaliteit en Gezondheid, ik adviseer en begeleid bij medische vraagstukken en begeleid werkgevers en hun medewerkers bij bijvoorbeeld burn-out klachten of een (chronische) ziekte.
